PAUWELS VAN SOLT, BOEKDRUKKER en Koopman
Geboorte
Paulus Wouterssone [Pauwels] van Solt
is volgens het Memorieboexken van zoon Hans geboren omstreeks 1514 in Aken, maar in Antwerpen staat dat hij afkomstig is uit Tongerlo [Solt-Gruitrode], Prinsbisdom Luik [Belgisch Limburg]. Hij is gedoopt omstreeks 1514 in de Abdij van Tongerlo, nu Gem.Bree [Belgisch Limburg].Uit de naamgeving is af te leiden dat de vader van Pauwels "Wouter" moet hebben geheten. Er is echter voorlopig geen registratie gevonden die dat bevestigt. Hoeveel broers of zusters Pauwels had is nog in onderzoek. Zus Francina Woutersse en broer Willem Wouterssone zijn al wel bekend. Het is ook niet duidelijk of Pauwels de oudste zoon van Wouter was. Volgens de traditionele vernoemingregels wordt de oudste zoon vernoemd naar vader's vader, de oudste dochter naar moeder's moeder, etc. De vader van Paulus was één van de vier zoons van Meyster Willem van Solt, alias van den Keyart, een plaatselijke notabele wiens voorouders leenmannen van het Maasland waren en ook de Heerlijkheid Solt in leen hielden. De voornaam Wouter c.q. Walter komt – merkwaardigerwijs - in het nageslacht 'van Solt' niet meer voor, de voornamen Willem, Johannes, Petrus/Pieter en Paulus frequent.
Huwelijk en kinderen
Pauwels trouwde, ongeveer 24 jaar oud, omstreeks 1538 in Antwerpen met Maria Franco [Maeyken] Aertzen, ongeveer 18 jaar oud.
Maria Franco is geboren omstreeks 1520 in Antwerpen als dochter van Frans Aertzen en Dympha van Sevenhoven. Maeyken is overleden omstreeks 1594 in Aken [Duitsland], ongeveer 74 jaar oud.
Voor de kinderen van Paulus en Maria wordt naar hun eigen kaarten verwezen. Op die kaarten staat de kerniformatie vermeld, zonder eigen biografie.
Onder verwijzing naar de vernoemingregels is het opvallend dat geen van de kinderen "Wouter", "Frans" of "Dympha" heet, hoewel de traditionele toevoeging voor zoons "Paulusz." en dochters "Paulusse" wel wordt gebruikt!
Overlijden
Pauwels is volgens het Memorieboexken van zoon Hans tussen 5-03-1603 en 15-07-1603 overleden in Aken [Duitsland], 89 jaar oud.
Beroep
Op 23 juni 1542 werd Paulus Wouterssone van Solt ingeschreven als poorter van Antwerpen. Rond de voorname Antwerpse drukkers uit de eerste helft der zestiende eeuw, van wier arbeid een groot aantal fraaie boeken getuigen, scharen zich enige geringe printers van wie nauwelijks een uitgave bekend is en over welke wij niets meer weten dan wat het colofon van zulke uitgave leert. Voor anderen hebben wij stellige berichten, maar het eerste voortbrengsel van hun werkzaamheid moet nog aan het licht komen. Dat is het geval met Frans Aertzen en zijn schoonzoon, Pauwels van Solt. Pauwels kwam uit het Graafschap Loon in het huidige Belgisch Limburg.
Van schoonvader Frans Aertzen weet men enkel dat hij in 1524-26 drukkersbaas was, want Hendrik Alssens had bij hem het ambacht geleerd. Uit een document uit het Antwerps stadsarchief blijkt nu dat Aertzen in 1540 overleden was; zijn weduwe, Dymphna van Sevenhoven, verkocht aan Pauwels van Solt en aan haar dochter Maeyken Aertzen, dezes vrouw, de ganse printerie, bestaande uit twee drukpersen, letteren, en vier instrumenten daermen die leuren inne ghirt met alle overig daarbij behorend gereedschap. De koop werd gesloten voor 150 gulden, met alleszins « groot gemak van betaling ». Notaris Zeger 's-Hertogen senior stelde de acte op den 10e november 1540, ten huize van de weduwe Aertzen, die toen in Het Scaeckbert, in de Lange Nieuwstraat, woonde. Drukte Aertzen vroeger in dit huis? Wij weten het evenmin als waar Pauwels van Solt het overgenomen materieel ging gebruiken. Hij heeft er in elk geval mee gewerkt, want den 23e juni 1542 werd, volgens de Vonnisboecken, « Pauwels van Solt, Wouterssone, van Tongerloo, boeckprinter » poorter van Antwerpen ontvangen. In de Liggeren der Sint-Lucasgilde is hij echter zoomin vermeld als Frans Aertzen. Ik vind ook niet in de rekeningen van het zegelrecht van Brabant dat hij een aanstelling als drukker of boekverkoper verkreeg in 1546-'47, toen zoo vele zijner ambachtgenoten, ten gevolge van de ordonnantie van 1546 op het drukkersbedrijf, regelmatig octrooi aanvroegen. Misschien was hij toen al vertrokken of overleden. Wel wordt hij vermeld door Anne Rouzet.
Ziehier de verkoopakte van Aertzen's drukkerij
Dinghen van Sevenhoven, weduwe van wijlen Frans Aertzen ter eenre, ende Pauwels Solt Wouterssone met Maeijken Artzen synen wettigen wyve ter andere zijden, alle ingeseten der stad van Antwerpen, bekennen ende blijden met heuren vryen eygenen wille ende wel wetentheyt onbedwonghen, ierst die voerscreven Dinghene dat sy wel ende wettelyck vercocht heeft den voernoemden Pauwelse ende Maeykene zynen wyve den coop aenveerdende van eenre printerie te wetene twee perssen metten lettren ende vier instrumenten daermen die lettren inne ghiet met allen anderen zynen toebehoirten ende gereetschapen, waer af de selve Pauwels ende Maeyken syn wyf hen bekennen wel ende te volle gelevert te syne ende geheelycken ontfangen te hebbene voer ende omme die somme van hondert ende vyftich gulden, tot twintich stuvers den gulden gerekent, welcke somme van een hondert ende vijftich gulden ten pryse voerscreven die voernoemde Pauwels ende Maeyken syn wyf geloven wel ende deuchdelycken der voernoemden Dympna van Zevenhoven heurlieder moeder ofte den hebbere ende brengere van desen brieve wel ende duechdelycken sonder ennich tegenseggen oft langheren vertrecke te betalene bynnen vier jaeren ierstcommende, te kerssmisse ierstcommende beginnende, te wetene deerste twee jaeren alle jaere vyfentwintich der voirscreven guldenen ende die andere leste twee jaeren alle jaere vyftich der gelycker guldenen, verbindende etc. Ende verthydende etc. Besundere den rechte etc. Op alle welcke dinghen die voerscreven partyen begheert hebben van mij notaris naegenoemt gemaect te wordene openbaere instrumenten een oft meer etc. Aldus gedaen tAntwerpen ten huyse der voirnoemde Dyngene genaemd het Scaeckbert, gestaen inde lange Nieustraete, ten daghe als boven, ter presentien van Anthonis Diericx pelsmaker ende Jan Quarret clerck, getuyghen.
De notaris heeft het ontwerp dezer acte tot aan « tAntwerpen ten huyse » ingeschreven onder 21e oktober 1540; de 10e november 1540 schreef hij letterlijk denzelfde tekst in, doch voltooide hem. De acte werd dus op laatst gemelde datum verleden. Terecht bemerkt de heer J.W.Enschedé: « Uit deze acte blijkt, dat in 1540 ook geringe drukkerijen hun eigen klemhaken bezaten, waaruit zij door een gieter, die gemeenlijk niet in hun dienst was, letters lieten gieten. Zij waren daartoe wel genoodzaakt omdat elke drukkerij destijds een eigen hoogte en corps had en zulk een drukkerij dus zelf de noodige instrumenten moest bezitten, die gejusteerd waren op des betreffende hoogte en corpsen ». Daar in de verkoopacte genoemd worden vier klemhaken, kan aangenomen worden, dat deze drukkerij ook niet meer dan vier corpsen bezat.
Paulus ontwikkelde zich later tot koopman in Antwerpen, maar komt niet voor op de lijst van uitgewekenen van Antwerpen uit 1586. Paulus van Solt nam bij voorinschrijving in augustus 1602 voor 3000,- gulden aandelen in de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Het geld werd gestort door Lennaert Sweers de Jonghe, Procureur, getrouwd met een zuster van de vrouw van zijn zoon Hans van Solt. Inschrijvingen voor de VOC.
Lenard Sweerts de Jonghe als lasthebbende van Hans Rombouts mijn Oom 5.400
Lenaert Sweers, procureur, woont in 1606 achter de Nieuwe Kerk (reg. Haarl. loterij).
noch voor Pouls van Solt 3.000
noch voor Hans van Solt 3.000
De familie Van Solt stamt uit Antwerpen (Kellenbenz p. 194 en 195). Hans van Solt de oude heeft bij de Wisselbank een rekening, die in 1609 2, in 1611 3, in 1612 4 en in 1615 en 1620 telkens 5 folio's beslaat. Hans van Solt woont in 1606 in het oude Weeshuis in de Kalverstraat. In 1631 wordt zijn vermogen op f.160.000 geschat. De Van Solt's waren o.a. geparenteerd met de ook uit Antwerpen afkomstige familie Bosschaert, waarvan leden zich te Amsterdam en te Hamburg hadden gevestigd (Kellenbenz p. 191). De te Amsterdam wonende koopman Paulus Bosschaert was gehuwd met Elisabeth van Solt.
noch voor Francina van Solt weduwe 3.000
Bronnen
Dr J.G.van Dillen, Het oudste aandeelhoudersregister van de Kamer van Amsterdam van de Oost-Indische Compagnie, 's-Gravenhage 1958.
J.W.Enschedé, in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen, jaargang 5 [1907], pag.191 en in Jaarboek der Vereniging Amstellodamum, 1908, pag. 155/6.
Prosper Verheyden in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen, jaargang 6, pag.274-275; september 1908.
TERUG NAAR START