HET TESTAMENT VAN HANS ROMBOUTS 01-01-1620/ 14-12-1623

Notariële akten notaris F.van Banchem

Vergeleken afschrift[1].

In den name Godes amen. Cond ende kennelyck sy allen ende yegelycken die dit tegenwoordighe instrument van testamente ende dispositieAant: » van mynen uutersten wille sullen sien ende de kennisse van dien aengaen sal, dat Ick Hans Rombouts ghesondt van lichame myn vyff sinnen verstandt ende memorie over al Gode loff wel machtig wesende ende ghebruykende volcomelyck aenmerkende ende overleggende de cortheyt en de broosheid des menschelycken levens ende datter niet seeckerder en is dan de doot ende niet onseeckerder als d'ure derselver, soo hebbe Ick met rypen sinne, onbedwongen ende onverleyt van yemanden gemaect ende ghordonneert maecke ende ordonnere by desen mijn testament ende uutersten wille van de goederen die mij Godt verleent heeft, in manieren naer beschreven, willende ende uuterlyck van herten begeerende dat hetselve by forme oft titule van testamente oft als codicille gifte onder de levenden oft ter oorzaecke des doots, oft soo tselve naer alle costumen ende usantie van den lande best ende vastelyxste bestaen can ende mach, stadt grypen ende effect sorteren sal sonder yemants tegen seggen, niettegenstaende alle ende yegelycke ceremoniën in rechte gherequireert hier inne niet volcomelyck mochten ghobserveerd wesen, niettegenstaende oock eenighe statuten keuren oft ordonnantiën van de weeskameren municipiale rechten des Stads oft Lants contrarie van desen mochten spreecken, alle welcke Ick bij desen derogereAant: » ende te niete doe. Ende eerstelyck soo bevele Ick mijne siele altyts Gode den almachtigen ende myn lichame der christelycke begraeffenisse ter saliger opstandighe. Ende om te commen tot dispositie van mijne goederen indien het den Heere belieft mij van dese werelt tot hem te nemen sonder legitimen kindt oft kinderen van mijnen zade naer te laten, soo ist dat Ick late maecke, besprecke 't ghene ende alsoo hier naer volcht, namelyck:

In den eersten, maecke Ick aen de armen van de ghemeynte Christi deser stede, een rente van een hondert ende vyftich gulden jaerlyxs, deweleke rente d'executeurs van mynen sterfhuyse sullen coopen uut de gereetsteAant: » penninghe ende de constitutie van den rentbrief, alsoo laten maecken sonder dat deselve rente ten eeughen daghe sal mochen vercocht worden ende by occasie van affleggingeAant: » een oft meer andere van deselve somme in de plaetse ghecocht.

Item maecke Ick tot onderhout van ses arme studenten de somme van dertich dusent gulden, deselve te beleggen in goede vaste renten, indien eenighe van mijnen maeschap oft bloede tot de studie van teologie bequaem ghevonden worden soo sullen dezelve gheprefereert worden voor vremde, die de dienaars des goddelycken woorts daartoe sullen bequaem vinden om opgetrocken te worden in dese onse ghereformeerde religie; dewelcke jaerlyxsche rente d'executeurs van myne sterfhuyse oock sullen coopen uut de ghereetste penningen ende de constitutie van de rentbrieven laten maecken tot behoeve van ses arme studenten tot dispositie van de ghequalificeerste van mijn maeschappen met advise van de voorn. dienaars des goddelycke woorts, wel verstaende dat den selve studenten niet langer en sullen genieten het incomenen van de voorschreven jaerlyxsche renten dan ses jaren lanck en daer naer sullen andere studenten in plaatse van die afgaene moeten ghenomen worden ende soo van tyt tot tyt, ende stervende in den tyt van de ses jaren soo salder datelyek een ander in syn plaetse moeten commen, versoeckende aen de executeurs dat sy wel besorgen dat de voorschr. renten op goede en vaste gronden mogen besett worden, van de weleke de jaerlyxsche penningen sullen ontfangen ende uitgekeert worden door d'esecuteurs van mynen sterfhuyse soo aen de armen als aen de studenten, sonder dat de voorn. renten oock ten eenigen tyde sullen mogen veralieneert worden als voren.

Item aen Guilliam Sweers sone van Lenaert Sweers ende Fanneke Rombouts myne suster, de somme van ses dusendt gulden eens, ende stervende aen syne kinderen met conditie dat een kindt sonder legitime kindt oft kinderen neerlatende deszelver ghedeelte sal succederen op d'andere tot den letsten toe ende alle stervende op des vaders naeste bloetvrienden ende erffgenamen van moeders zyde.

Item aen de kinderen van Catalyne Sweers, dochter van voorn. Lenaert Sweers ende Fanneken Rombouts, die getrout was met Heyndrick Boot ses dusendt guldens eens, met conditie van de successie als voren, welcke penningen d'executeurs van dezen sullen laten brengen ter camere van de heeren Weesheeren deser stede om tot voordeel van de voorn. kinderen ghebeneficeert te worden, tot dat sy sullen ghecomen zyn tot houwelycken staet oft maturen ouderdom.

Item aen Willem Sweers, sone van Hans Sweers ende Maria Rombouts, myne suster, de somme van ses dusendt guldens eens, ende hy stervende aen syne kinderen met successie als voren.

Item aen Clara Caverle, dochter van Jeronimus Caverle ende Maria Rombouts voorn., de somme van ses dusendt guldens eens, ende sy stervende op hare kinderen met conditie van successie als voren.

§         Ter zijde stond:

Item aen Sara Caverle, dochter van Jeronimus Caverle ende Maria Rombouts voorn. ses dusendt guldens eens met conditie van successie als voren, sy stervende ende voerder dat deselve penningen sullen ghebrocht worden in handen van de Weesheeren deser stede, ende dat sy daervan alleenlyck de bladinghe oft imcoempsten daervan jaerlyxs sal ontvanghen ende naer haer doot sullen hare kinderen ghecommen synde tot houwelycke staet oft maturen ouderdom yeder een van hun pro rato van hun ghedeelte het capitale met den verloopen moghen ontfanghen, ende eer niet quytschellende aen haren man Pieter van der Piet alsulcke twelffhondert guldens dewelcke Ick voor desen voor syne rekeninghe om hem te assisteren betaelt hebbe op het versoeck van hem en syne huysvrouw.

Item aen Catalyne Walraven, dochter van Peeter Walraven en Catalyne Rombouts, myne suster, ses dusendt guldens met conditie dat deselve penninghen mede sullen ghebrocht worden in handen van de heeren Weesmeesters deser stede ende dat sy daervan alleenlyck de bladinghe jaerlyxs sal ontfanghen ende naer haer doot op hare kinderen met conditie van successie als voren, die deselve penninghen, ghecomen synde tot houwelycken staet oft maturen ouderdom yeder een van hun pro rato van hun ghedeelte sullen moghen ontfanghen, quytschellende aen haren man, tegenwoordigh Martin de Meyer, alsulcke drye dusendt guldens als Ick voor hem over eenighe jaren betaelt hebbe.

Item aen Susanna Walraven, dochter van Peeter Walraven en Catalyne Rombouts voorn. seven dusendt guldens en sy stervende op haere kinderen met successie als voren.

Item aen Sara Walraven, dochter van voorn. Peeter Walraven en Catalyne Rombouts acht dusendt guldens eens met conditie dat deselve penninghen sullen ghebrocht worden in handen van de heeren Weesmeesters deser stede ende dat sy daervan jaerlyxs de bladinghe alleenlyck zal ontfanghen en naer haer doot op haere kinderen met successie als voren, dieselve penninghen ghecommen synde tot houwelyken staet oft maturen ouderdom, yeder een van hun pro rato van hun ghedeelte sullen moghen ontfanghen.

Item aen Leonore Virendeels, dochter van Adriaen Virendeels ende Catalyne Rombouts voorn. alleenlyck ses hondert guldens eens ende dat om redenen my daer toe moverende.

Item aen Janneke Virendeels, dochter van Adriaen Virendeels ende Catalyne Rombouts voorn, negen dusendt guldens eens met conditie dat deselve penninghen ghebrocht worden in handen van de heeren Weesmeesters deser stede, ende dat sy daer van jaerlyxs de bladinghe oft verloop sal ontfanghen ende naer haer doot, stervende sonder legitime kindt oft kinderen naer te laten, op haere drye halfe susters voorn. Catalyne, Susanna ende Sara Walraven in 't leven synde oft naer hun doot op haere kinderen in hunne plaetse die deselve sullen presenteren.

Item aen Elisabeth Rombouts mijne suster, huysvrouwe van Hans van Solt de somme van twintich dusendt guldens eens ende naer haer doot haere kinderen gelyckelyk, ende het eene stervende sonder legitime zade naer te laten sal derselven ghedeelte succederen op d'andere tot den letsten toe.

§         Ter zijde stond:

Item aen de kinderen van Jacomina Rombouts, myne suster ende huisvrouwe was van Pieter van Peenen, twintich dusendt guldens eens om ghelykelyck onder hun gedeylt te worden met conditie van successie als voren, oock dat degene die ghetrout zijn, oft tot maturen ouderdom ghecommen, hun ghedeelte sullen moghen ontfanghen, ende van de onmondighen hun p(ar)t sal ghestelt worden in handen van de Weesheeren deser stede ende sullen de bladinghe oft verloop ontfanghen tot ter tyt toe dat sy sullen ghecommen syn tot houwelycken staet oft maturen ouderdom ende als dan yeder een hun p(ar)t sullen vermogen te ontfanghen.

Item aen Catalyne Rombouts, dochter van Jacques Rombouts mynen broeder voorn. twintigh dusendt guldens eens, daervan sullen in vaste renten ghimployeertAant: » worden voor vierhondert guldens erffelyk, dewelcke tot allen tyde sullen moeten blyven, sonder dat ze sullen moghen vercocht of veralieneert worden ten eeuighen tyde oft in eenigerley manieren, maer succedeer op hare legitime kinderen gelyckelyck, de resterende penninghen sal men vermoghen haer te geven, wanneer sij met toestemminghe van de vrienden sal ghecommen syn tot houwelycken staat ende soo sy quame afflyvichAant: » te worden sonder legitimen zade naer te laten soo sal deze hare legatie succederen op hare drye broeders Hans, Jacop en Martin Rombouts, met de conditie van de successie als voren.

§         Ter zijde stond:

Item maecke Ick aen de voorn. vier sonen van Jacques Rombouts mynen broeder voorn. de somme van tachtentich dusendt guldens eens, te weten aen elck twintich dusendt guldens eens, dewelcke sy sullen ontfanghen (naer dat alle myne schulden ende legaten in dezen ghemact sullen betaelt ende voldaen zyn ende eer niet) wanneer sy sullen ghecommen wesen tot maturen ouderdom oft houwelycken staet mits hun wel dragende gelyck aan lieden met eere toestaet met de conditie van de concessie als voren.

§         Ter zijde stond:

Voorts aen Susanniken Moor dochter van Bartholomeus Moor een dusend guldens eens.

§         Ter zijde stond:

Item aen Casparis van der Heyden dienaer des goddelycken woorts alhier ter stede ses hondert guldens eens.

Item aen Catalyne myn meysen die veel jaren by my ghewoondt ende gedient heeft vyff hondert guldens eens ende aen het andere meysen d'welck by my ten tyde van myne afflyvigheid woonen zal, twee hondert guldens eens.

Item aen d'executeurs van myne sterfhuyse ende mombersAant: » van d'onmondighe kinderen van mynen broeder saliger Jacques Rombouts voorn. die hiernaer ghedenomineert sullen worden elck een van hun een dusendt guldens eens tot recompentie van hare moyte.

Item aen d'erffghename van myn huysvrouwe saliger ghe(dachtenisse) eenen hoff buyten St Antonispoort gelegen ende eertijds toebehoordt heeft myne schoonvader saliger Jean Nickett om gelyckelyck door hun ghebruyct te worden oft hunnen wille daer mede te doen.

Item sullen myne universele ghinstitueerdeAant: » erffgenamen eerst ende voor all betalen twelff dusendt guldens eens aen d'erffghenamen van myn huysvrouwe saliger ghe(dachtenisse) Susanna Nickett, die sy naer myn doot moeten ontfanghen uit crachte van het testament tusschen haer ende my ghemaect, als daer by blyct.

Item soo schelle Ick quyt aan Elisabeth van Solt, dochter van Hans van Solt, nu wedewe van Isaack Haeck alsulcke drye dusendt guldens, dewelcke Ick voor denselven in syn leven betaelt hebbe in synen noot opdat hy in eeren zoude moghen blyven staan, met conditie en anders niet dat Hans van Solt voorn. oft syne erffghenamen oock zal of sullen quytschellen alsulcke schuld van tusschen de negen ende thien hondert guldens met de Interest van dien die men eyscht of naer zyn segghen soude mogen eyschen van myn broeder Jacques Rombouts voorn. uut crachte van een handtschrift door hem ghepasseert en dat ten regardeAant: », dat hy meynde vrientschappe ende ghewinne daarmede te becommen, want heeft my verklaert dat hy niet schuldigen was, maar dat den voorn. van Solt behoorde aenghenomen te hebben d'obligatie oft de schult van Jean Taes daer tegen de goederen van voorn. van Solt vercocht waren pro memorie.

Item tot hetgene datter noch soude mogen in myne sterfhuyse advanserenAant: », constituere Ick voor universele erftghenamen met vollen rechte van Institutie, de kinderen ende kintskinderen van myn suster sa(liger) Fanneken Rombouts, te weten Guilliam en Lenaert Sweers oft hunne kinderen in hunne plaetse en de kinderen van Catalyne Sweers; de kinderen van Maria Rombouts te weten Willem Sweers, Clara en Sara Caverle oft hunne descendenten; de kinderen van Catalyne Rombouts te weten Catalyne, Susanna, Sara Walraven, Leonore ende Janneke Virendeels; Elisabeth Rombouts, huysvrouw van Hans van Solt, hare kinderen in hare plaetse oft kintskinderen; de kinderen van Jacomina Rombouts te weten Peeter, en de Willem Jacquemeynten ende Catalynten van Peenen; de kinderen van myn broeder Jacques Rombouts, te weten Hans, Jacop, Martin ende Catalyne Rombouts, om onder hun ses staecken gelyckelyck gedeylt te worden ende by affstervinghe van d'een op d'ander, gelyck hiervoren breeder verhaelt. Ende oft het geviele dat mynen staet op der tyt van myne afflyvigheyt minder ware als de Legaten hiervoren ghemaect, bedragen, soo sal de corticheyt affghenomen ende ghedragen worden uit de generale middelen met expresse conditie wat Ick hier naer onder myn hant soude mogen maecken, affdoen, verranderen oft toedoen, alsulcken effect sal hebben, als oft het voir Notaris ende ghetuygen ghepasseert ware, ende op dat dit alles wel syn effect sortere, soo constituere tot executeurs van desen myne testamente oft uutersten wille Hans van Solt mynen Swager, Antonis Gommars myne neve. Actum den eersten Jan^ry 1620 in Amsterdam.

(w g.) HANS ROMBOUTS.

Op den 12 Augusti des voorn. jaers hebbe Ick een houwelyxsche voorwaarde gemaect met myne huysvrouw Adriana Cool door notaris Bruyninckxs by dewelcke Ick aen haer ghemaect hebbe indien ik voor haar afflyvich worde de somme van vyftich dusendt guldens eens met de Juwelen die Ick aen haer ten houwelyckc gegeven hebbe, dewelcke Ick begere dat in sulcken ghevalle aen haer terstont sullen betaelt worden.

In den name Godes Amen. In den jaere van den geboorte ons Heeren duysent ses hondert een en twintich, den 21 May, omtrent 7 uren in den avont vyer der indictieAant: », compareerde voor my Frederick van Banchem, notaris publique by den hove van hollandt, geadmitteert, residerende binnen Amsterdam, d'eersame Hans Rombouts, Coopman binnen dese voorn. stede, ende verclaerde de bovengeschreven geschrifte bestaende in de voorgestelde vyff bladen by syn eygen hant geschreven ende geteeckent, te wesen syn testamente ende uyterste wille, willende wel expresselyck dat 'tzelve naer syn overlyden in allen poincten ende articulen onverbreeckelyck sal worden onderhouden, als testament solemnel oft als codicil gifte ter cause des doodts tusschen den levenden, oft als eenigh andere laetste dispositie, nyettegenstaende eenigh municipaele Rechten, costremen, ordonnantie of restrickten van dese oft andere Landen, steden ende plaetsen desen contrarierende d'zelve alle, des aengaende derogerende by desen, sonder arglist des toirconde en dese by hem comparant onderteeckent ende voorts geboden my Notaris ende Pieter Carels mitsgaders Claes Jansz. Ruitenburch om deze als getuigen neffens hem te willen bevestigen.

Datum ut supra

(w.g.) HANS ROMBOUTS.

(w.g.) P. CARELS.

(w.g.) C. J. RUITENBURG

quod attestor Rogatus

(w.g.) F. van BANCHEM.

N. P. 21/5 1621

Alsoo mijn cosyn Lenaert Sweers in den Heere gerust is soo sullen syne kinderen in stede van negen dusendt gulden aen hem gelegateerd alleenlycke genieten ses dusendt guldens met successie van d'een kindt op d'ander en beyde stervende sullen deselve penninghen wederom desolveren op myne erffgenamen in 't generale. Aldus ghedaen den 1 Octobris 1623 in Amsterdam.

(w.g.) HANS ROMBOUTS.

Alle 't ghene hiervoren gheroyeert is, ende in margine oft andersins ghestelt verclare Ick met myn eygen handt ghedaen te syn, begerende dat de reste sal blyven in syn voltomen cracht totter tyd dat Ick een ander testament sal maecken, d'welck Ick verhope met Godes hulpe ten eersten te doen, ende by provisie soo is mynen wille dat het huys genaemt het blauwe huys het groot en de cleyne sal blyven in perpetuum tot subsidie ende 't onderhout van al sulcken personen van myn maeschap oft bloede als souden tot eenighen tyde vervallen tot eenighe armoede, opdat se door dien middel souden moghen ghassisteert worden naer discretie ende gelegentheyt van der huijsgesinne, ende na datt er veel oft weynich personen van den eenen oft den anderen staek souden moghen wesen, mits dat uyt d'incomst van het voorz. huys sullen mede betaelt worden moeten de ƒ 150 guldens erffelyck die Ick legatere aen de armen van de gheformeerde Kercke Christi dezer stede in den beginne van myn testament gheroert, ende soo der op den tyd van myn overlyden noch daer op waren staende de grondsrente van een erve, soo sal deselve terstond uut myne naergelaten middelen promtelyck affgeleyt worden, ende men sal deselve huysen verhueren ten meesten voordeel van dit Legaat, ende of geviele dat ter voor eenigen tyt sulcke arme vrienden niet en werden bevonden soo sal men d'incomende middelen laten oploopen tot profyte opdat in allen tyde eenige voorraet mach wesen, daertoe oock committerende de voorn. ghedenomineerde executeuren Dirk van Wesselt, met macht om by occasie ofte aflyvicheyt in hun plaetse andere personen te mogen denomineeren. Actum den XIIII Decembris A.1623 in A(msterda)m.                                                     

(w.g.) HANS ROMBOUTS.

Boven de seventich dusent gelegateert hiervoren aen Hans, Jacques Martin Rombouts maecke Ick aen elck van hun noch ses dusent guldens die sy sullen ontfangen als sy sullen gecommen syn tot maturen ouderdom in contant.

Datum als voren

(w.g.) HANS ROMBOUTS.

Opgebracht ter Weeskamere by Anthony Gommarts een van de testamenteurs den 1 Novembris 1624 presentibus Jacob Jacobsz. Hinlopen ende pr. van Ruytenburch Weesmeesteren

my present als secretaris.

(w.g.) S. HENDRIKSZ.

Uitgegeven voor Afschrift van het hierboven gecopieerde stuk door mij Willem Nicolaas Repelius, Notaris te Amsterdam, welk stuk te dien einde aan mij Notaris is vertoond door den Heer Meester Nicolaas de Roever, Gemeente-Archivaris te Amsterdam en na met het bovenstaande vergeleken te zijn, onmiddellijk door mij aan den vertooner is terugegeven.

Amsterdam den zevenden October achttien honderd zes en tachtig.

(w.g ) W. N. REPELIUS,

Notaris.

Op dit testament volgt een ander voor het nageslacht bestemd en hetgeen luidt als volgt::

In den name Godes amen. Cond ende kennelyck sy allen ende een iegelyck die dit tegenwoordig instrument van testamenten ende dispositie van mynen uiterste wille sien ende kennisse van dien aengaen sal dat Ick Hans Rombouts gesond van ligchaem myne vyf sinnen, verstand ende Memorie overal God lof wel machtig wesende en gebruyckende volkomentlyk aanmerckende ende overleggende de cortheit ende brosheit des menschelycken leven ende dat er niet sekerder is dan de dood ende niet onsekerder dan de ure derselven, soo hebbe Ick met ryper sinnen overwogen ende overleid van nu aen gemaeckt en geordonneert, make en ordonnere by dese myn Testament ende uyterste wille, van de goederen die my God verleent heeft in manieren na beschreven, willende ende uyterlyck van herten begerende dat hetselve by forme ofte titule van testament ofte als codicille gifte onder den levende ofte ter oorsacke des doods ofte soo hetselve naar alle costumun en usantie van de Lande best ende vastelyck bestaen kan ende mag stand grypen ende effekt sorteren sal, sonder ymant tegenseggen, niettegenstaende alle ende iegelyken ceremonien en rechten requireert hierinne niet volkomentlyck mogten geobserveerd worden, niettegenstaende ook eenige statuten, keuren ofte ordonnantien van de weeskamer en incipale rechten des Lands ofte stads contrarie van delen mogten spreken al welck Ick beide derogere te niet doen ende eerstelyck beveele Ick myne siel enz.;

ende om te komen tot dispositie van myne goederen indien het den Heere belieft my van dese werelt tot Hem te nemen sonder legitime kint ofte kinderen van myne zade naer te laten soo is dat Ick late maken, bespreken hetgene ende alsoo hiernaer volgt.

In den eersten make ik aan de armen van de ghemeynte Christi deler stede een rente van een hondert ende vyftich gulden 1)[2], dewelcke rente d'executeurs van mynen sterfhuyse sullen coopen uit de gereetste penningen ende de constitutie van den rentbrief, alsoo laten maken sonder dat deselve renten ten eeughen daghe sal moghen vercocht worden ende by occasie van afflegginge een oft meer andere van deselve somme inde plaatse ghecocht;

Item make ik tot onderhoud van zes arme studenten de somme van dertich duysendt guldens, deselve te beleggen in goede vaste renten, indien eenige van myne maagschap ofte bloede tot de studie van theologie bequaam gevonden worden, soo sullen deselve geprefereerd worden voor vreemden, die de dienaars des goddelyken woords daartoe sullen bekwaam vinden opgetrokken te worden in dese onse gereformeerde religie, dewelke jaarlyksche rente de Executeurs van mijn sterfhuis ook zullen koopen uit de gereedste penningen ende de constitutie van de rentebrieven laten maken tot behoeve van zes arme studenten tot dispositie van de gequalifiseerste van mynen maagschap met adviezen van de voorz. Dienaar des Goddelijken Woords, wel verstaande dat dezelvige studenten niet langer en zullen genieten het inkomen van de voorschr. jaarlyksche renten dan de zes jaren lang ende daarnaar zullen andere studenten in plaatse van de afgeganene genomen worden ende zoo van tyd tot tyd, ende stervende in de tyd van zes jaren, zoo zal er dadelyk een ander in zijn plaatse moeten komen, verzoekende aan de Executeurs datse wel besorgen dat de voorsz. renten op goede vaste gronden mogen bezet worden van dewelke jaarlyksche penningen zullen ontvangen en die uitgekeerd worden door de Executeurs van mynen sterfhuyse zonder dat de voorz. Renten ook ten eeughen tyde zullen mogen veralineert worden.

Welk vorenstaande Testament (onder meer andere artikelen) is gepasseerd voor Frederik van Banchem, Notaris publiek bij den Hove van Holland geadmitteerd, residerende te Amsterdam den 21 Mei 1621 in tegenwoordigheid der getuigen Pieter Carelsz., Claas Jansen Ruytenborgh, (onder meer anderen is door den Testateur bij zijn testament het volgende gevoegd):

Bij provisie zoo is mijn wille.

Dat huis genaamd het Blauhuys het groot en klein in perfecturen tot subsidie en onderhoud van al zulke personen van mijne maagschap ofte bloede als zouden tot eenigen tijde vervallen tot eenige armoede op datse door dien middel zoude mogen geassisteerd worden naar discretie en gelegenheid van huisgezinnen en naar datter veel of weinig personen van den eenen af anderen stake zoude mogen wezen, mits dat uit het inkomen van het voorsz. huis zullen mede betaald moeten worden de honderd vyftich guldens erffelyk die ik legatere aen den arme van de Gereformeerde Kerke Christi dezer stede in den beginne van mijn testament geroerd, en zoo op den tijd van mijn overlijden noch daarop waren staande die groote Renten van de Erven zoo zal diezelve terstond uit mijn nagelaten middelen promptelijk afgelyd worden ende men zal diezelve Huizen verhuren ten meesten voordeele van dit legaat en ofte geviele datter voor eenigen tijd zulke arme vrienden niet en werden bevonden zoo zal men die inkomende middelen laten oplopen tot profyte opdat in alle tyde eenig voorraad mag wezen daar door ook committere de voorsz. gedenomineerde Executeurs daarbij voegende mijnen Neve Dirk van Wesselt met magt om bij occasie of aflijvigheid in hun plaatse andere personen te mogen denomineren. Acte 14 December 1623 ende was ondertekend

HANS ROMBOUTS.

Herengracht 196-198

Deze twee woonhuizen onder één dak werden in 1615 gebouwd voor Hans Rombouts. Een eenvoudige 16,90 m brede blauwe of hardstenen gevel, Het Blauwe Huijs genaamd. Tegen de kap twee toppen en voor elke woning een stoep.

Geschiedenis

Ter plaatse werden voor de uit Antwerpen afkomstige koopman Hans Rombouts [1562-1624] op de twee stadserven 27 en 28 in park C, elk breed 30 voet en lang 190 voet , die hij in 1614 elk voor ƒ 4.610 had gekocht, ca. 1616 twee woonhuizen onder één dak gebouwd. Het complex kreeg een uiterst merkwaardige zesassige, tot en met de zolderverdieping opgaande, daarboven van twee halstoppen voorziene, geheel als rusticawerk behandelde hardstenen gevel, die daarmee direct vooruitliep op enige ontwerpen van Vingboons en slechts door zijn Hendrick-de-Keyserachtige geknikte ontlastingsbogen een kind van zijn tijd was, waarbij 196 groter was dan 198; het in zijn tijd opvallende complex kreeg de naam van 't Blaeuwe Huys, Het Blaauwhuis of De Blauwe Huizen. Later heette in het bijzonder het grootste Het Blaauwhuis, terwijl 198 voorkomt onder de naam van 't Kleine Blaauwhuis; Melchior Fockens vermeldt in zijn Beschryvinge der koop-stadt Amstelredam [1662], p.74: «het oude vermaarde huys dat men 't Blaauw-Huys noemt, van blaauwe steen gebouwdt in 't jaer 1615».

De bouwheer heeft er gewoond, eerst met zijn vrouw Susanna Niquet [1569-1618] daarna met zijn tweede vrouw, de Vlissingse burgemeestersdochter Adriana Coolen; hij overleed kinderloos. In 1624 bracht hij het complex onder in het door hem gestichte Romboutsfonds [zie een dossier daarover in het Amsterdamse Gemeentearchief] om uit de opbrengst ervan arme bloedverwanten te ondersteunen; sinds zijn dood was dan ook Het Blaauwhuis in beheer bij de administrateuren van het fonds. De weduwe van Rombouts [die eerder weduwe was van Lieve Lampsins en van Elbert Simonsz. Jonckheyn] heeft het complex in 1631 bewoond met haar kinderen uit een vorig huwelijk [onder wie Alida Jonckheyn [1609-na 1677] sinds 1629 getrouwd met de op de Nachtwacht van Rembrandt afgebeelde mr. Wilhelm van Ruytenburgh [1600-1652], [raad 1639-52, schepen in 1641], met de koopman Jean van Lier [1589-I644] die 181 in 1630 liet bouwen en sinds 1619 getrouwd was met Margaretha Niquet [1599-1652] een broederdochter van voornoemde Susanna Niquet] en met Pieter de Haes. Verder woonden er kinderen van Rombouts in 1612 overleden broer, de koopman en zijdereder Jacques Rombouts onder wie de koopman Jacob Rombouts [1604-37] die sinds 1626 getrouwd was met Geertruyd Arminius, een dochter van de bekende Jacob Arminius [zie Ned. Leeuw XLII/1924, kol. 213]. In 1637 woonde er tevens de lakenkoper Jacques van der Waeyen [1587-1651] die sinds 1621 getrouwd was met Geertruyd Dirks Spiegel [1601-61]. In 1643 stierf in 't Kleine Blaauwhuis Johannes Gommaerts, een familielid van Hans Rombouts; hij werd in de Zuiderkerk begraven.

Ca. 1698-1702 waren in het complex driebroers Huguetan gevestigd: de uit Lyon afkomstige boekhandelaren Jean Henry [1664-1749], getrouwd met Susanna Testas [1680-1703], Marc [1655-1702] en Pierre Huguetan [1674-1749] getrouwd met Maria de Vicq [1671-1701] dochter van dr. Guillaume de Vicq op de Herengracht [zie dr. L H. van Eeghen, De Amsterdamse boekhandel, III /1964, pp. 167-179]. Na de dood van Marc en het vertrek van Jean Henry naar Genève in 1703, bleef Pierre alleen in het huis achter; hij woonde er nog bij de liquidatie van zijn zaak in 1705.

Ca. 1703-17 treft men er de advocaat mr. Joan Fontaine [1682-1731] aan, die 1723/1731 raad, in 1726 schepen was, in 1717 trouwde met Petronella Calkoen [1680-1753] en naar 497 verhuisde. In die tijd moet er ook Helena Wybrands [1628-1721] weduwe van de in 1673 overleden brouwer Timon Veeneman gewoond hebben. In 1734 waren Jacob Reepmaker en de makelaar Pieter Roger [1693-1745] administrateuren van het Romboutsfonds. Laatstgenoemde heeft 198 met zijn vrouw Maria Muilman of Muylman - die een dochter was van Nicolaas Muilman of Muylman Hendriksz van 266 en in 1725 trouwde - bewoond; in 1742 bedroeg de huur ƒ 650 per jaar. In de achttiende eeuw werd 196 als «commensalenhuis» verhuurd en vanaf 1739 geëxploiteerd door de weduwe Van den Berg; als commensaals woonden bij haar mr. Anthony Joan de Hubert, heer van Kruiningen [1721-1781], later ongetrouwd gevestigd in 't Heerenlogement, secretaris 1739/1781, die diep in de schulden in 1768 onder curatele werd gesteld, maar desondanks in functie bleef. Verder de kooplieden Daniel de Neufville [die er tot 1757 woonde en een ongetrouwde zoon was van Abraham de Neufville, zie 176] en Frederik Groene of Gronen.

In 1742 was Anna van Gelder, de bejaarde weduwe van de wijnkoper Ludolph Arents, er hospita die ƒ 1.665 huur per jaar betaalde. Bij haar woonden in genoemd jaar behalve de beide laatstgenoemde commensaals de kooplieden Jan Jacob van Herzeele [1704-1756], in 1743 getrouwd met Maria Johanna du Peyrou en naar 505 verhuisd, en Govert Loten [1670-1750], weduwnaar van de in 1718 gestorven Elisabeth van Lennep, die in het huis overleed. Latere commensaals waren: 1757 Guiljam Emtink, 1757/1781 Salomon du Plessies, 1757 Jan van Tarelink Abr.zn, 1757 Dominicus Goederson, 1773/1775 Abraham Waleijen, 1773/1796 Arnoldus van Rijneveld, kerkmeester van de Oosterkerk 1755/1772 en regent van het Oude Mannen- en Vrouwenhuis 1772 tot zijn dood in 1798, 1773/1775 Paulus Antonie Zappa, 1773/1779 Ambrosius Lafarge, 1777 Jan Rademaker, 1781 Reynier du Plessies, J. van Rijneveld en 1793 W. Zeegers.

Tijdens het hospitaschap ca. 1800/1805 van Johanna Geertruyda Charlotta Braun, weduwe van de schoolhouder Joseph Moïze de Chateleux woonden er: 1800 J. H. de Lange en A. d'Isaij, 1804/1805 Hendrik Helder, H. Fraeser, zekere Ferguson en Joannes Petrus van Rossum [1778-1856]. Laatstgenoemde - die er tot 1812 was gevestigd - was makelaar in suiker 1801-1812, trouwde in 1805 met Jeanne Marie Louise Hugues [1786-1843], dochter van François Hugues [van 293 en 259], was daarna te Parijs koopman in tabak en vestigde zich later weer op 196, zie hieronder. In 1806 werd in laatstgenoemd huis Lieve Martinus Isaac - sinds 1822 baron - van Reede van Oudtshoorn [1787-1836] gesignaleerd, die in dat jaar uit de Kaap was gekomen en hier te lande luitenant der dragonders werd.

Inmiddels was 198 na Pieter Roger bewoond geweest: 1757 door Jacobus Bus 1773/1781 door Joachim Wretman, 1793 door Louise Secourieu Duerwal uit Hoorn, weduwe van Jean Fonville met wie ze in 1744 was getrouwd, en 1756/1805 door Maria Fonville, welke laatste in 1805 ƒ 650 per jaar betaalde en naar 372 verhuisde.

Bij decreet van de koning van Holland dd. 24-03-1808 werden de administrateuren van het Romboutsfonds gemachtigd om 196/198 te verkopen. De veiling had plaats op 08-08-1808; voor ƒ 30.900 werd het complex eigendom van het «Ministerie van financiën als gechargeerd met de superintendantie over de gebouwen van het koninkrijk Holland in de hoofdstad», dat er zijn kantoren vestigde. De officiële overdracht volgde op 25-10-1808. Daarna - 1813/1820 - kwam er het bureel van de directie der registratie en domeinen.

In 1828 werd de helft in de eigendom van het complex door de makelaar Johannes Theodorus van den Broek - wonende Singel 157 bij de Torensluis - verworven van het in 1822 gestichte Amortisatiesyndicaat. In 1850 werd de andere helft toebedeeld aan Johannes Gerardus de Rijk, die dit part in 1853 voor ƒ 11.666 verkocht aan de makelaar Johannes Arnoldus van den Broek [†1860], zoon van genoemde Johannes Theodorus; deze was tussen 1841/1848 reeds in het bezit geraakt van de andere helft. De gehele eigendom werd daarna in 1862 toebedeeld aan de weduwe van Johannes Arnoldus van den Broek, Geertruida Johanna Gompertz, die De Blaauwe Huizen in 1874 voor ƒ 75.000 verkocht aan de Kas-Vereeniging van 192.

Intussen was 196 in 1813 bewoond geweest door M. Magnan, directeur van de registratie, successie en domeinen, 1816/1829 door jhr mr Willem van Hogendorp [1765-1835], eveneens directeur van de registratie en tevoren secretaris van Haarlem, 1824/1845 door voornoemde Joannes Petrus van Rossum, toenmaals koopman en lid van de firma Wed. Frans van Heukelom & Zoon en later naar Naarden verhuisd, 1829/1836 door diens schoonzoon Abraham Everardus Dudok van Heel [1802-1873] met Paul van Vlissingen, directeur van de Fabriek van stoom- en andere werktuigen [thans Werkspoor] die sinds 1829 getrouwd was met Hermina Maria Elisabeth van Rossum [1807-1869]. Verder woonden op 196: 1857 de commissionairs Ferdinand en C. F. Gallenkamp, 1858/1867 de koopman C. A. Frenzel, lid van de firma Frenzel & Hoynck van 215, waarvan het kantoor er in 1863/1867 gevestigd was, 1874 de weduwe C. A. Frenzel. Op 198 woonde ca. 1845/1860 genoemde makelaar Johannes Arnoldus van den Broek, die zijn kantoor had aan de Oude Schans bij de Koningsstraat; ca. 1870 woonde er diens weduwe.

De Kas-Vereeniging, die zich na aankoop in 1874 in het complex vestigde, heeft het in 1875 ingrijpend doen verbouwen; het kreeg het nummer 196. In 1895 werd ook 200 gekocht, dat werd vervangen door een twee vensters brede uitbreiding van 196/198, waarheen de toegang werd verplaatst. Ten slotte werd in 1903 ook 202 voor ƒ 50.400 aangekocht en in 1907 bij 196-200 getrokken. Het gehele complex kwam in 1915 voor ƒ 240.000 in het bezit van de gemeente, die er in 1916 de kantoren van de Gemeentebelastingen in vestigde. Behalve sinds 1926 de gemeenteontvanger [straatgeld, hondenbelasting, sluis-brug-en havengelden] zijn in het complex kantoren van de Gemeente Giro, afd. inning en invordering, het Pedagogisch-didactisch instituut van de Universiteit, het Nutsseminarium voor pedagogie, het Psychologisch-pedologisch laboratorium en adviesbureau en het Belasting-documentatiebureau gehuisvest geweest. In 1965 verhuisden de diensten van de gemeentebelastingen naar het Girokantoor aan het Singel [hoek Raadhuisstraat] en werd het gehele complex 196-202 samen met een industrieterrein in Amsterdam-Noord en een industriegebouw aan de Blankenstraat door de gemeente met de nv Blaauwhoed aan de Oostelijke Handelskade [directeur Hendrik Jan Willem Brouwer te Abcoude] geruild voor een terrein met gebouwen aan de Plantage Doklaan. De nv Blaauwhoed verkocht het complex met een industriecomplex aan de Schinkel en een industriegebouw aan de Blankenstraat dezelfde dag voor ƒ 3.165.000 aan de nv Blauw-Fonds II Trust [directeur Gerhardus Johannes Julianus Saalbrink te Hilversum] opgericht door Blaauwhoed en het Pensioenfonds van de Koninklijke Shell, waarvan de onroerende goederen worden beheerd door de nv Beheermij Blauw-Fonds II. In 1966/1967 werd het complex 196/202 door de nieuwe eigenares inwendig andermaal verbouwd, daarna voor een zeer grote som aan de gemeente verhuurd, die er in 1968 het Laboratorium voor medische fysica vestigde onder directie van prof. dr. L. H. van der Tweel. De gevel van het complex is door de herhaalde verbouwingen van zijn toppen beroofd en slechts op de eerste verdieping nog in zijn oude vorm bewaard; niettemin is het oorspronkelijke karakter nog duidelijk herkenbaar.

Anno 2006 is het complex bewoond door particulieren.

Bron: Grachtenboek en Beeldbank van het Gemeentearchief Amsterdam.

Aantekeningen