Paulus van Solt, opperkoopman van de VOC
Paulus van Solt Jacqueszoon is de oudste kleinzoon van Paulus Wouterssonne van Solt en naar hem vernoemd.[1] Zijn precieze geboortedatum is – nog – niet gevonden, maar moet omstreeks 1575 zijn geweest. Overigens schrijft Paulus zijn familienaam, afwisselend als ‘van Solt’ of ‘van Soldt’, zoals dat vóór de 18e eeuw gebruikelijk was bij woorden die op een “t” eindigen, zoals “Eylant”/”Eylandt” of “wint”/”windt”, etc. Ook de aanverwante familie “de Ruyt” schreef de naam ook wel als “de Ruydt”. Omdat de familienaam afkomstig is uit de Heerlijkheid Solt in het Prinsbisdom Luik, wordt in dit artikel de naam als de oorspronkelijke ‘van Solt’ geschreven.
Paulus van Solt is de verreweg meest geciteerde “van Solt” uit de familie. In bijna 100 boekwerken wordt Paulus als bron opgevoerd. Sommige verwijzingen zijn duidelijk verkeerd.[2] Zijn rapportage is van belang geweest voor wetenschappelijke studies, waaronder dissertaties, over de geschiedenis van de vestiging van de Hollanders in Indië, op Ceylon, aan de kust van Coromandel, dan wel de Islamisering van Makassar. In studies over de ontdekking van Nieuw Guinea en Australië wordt naar hem verwezen. Zijn contract met de koning van Golconda is opgenomen in het Corpus diplomaticum Neerlando-Indicum; de VOC had staatsrechtelijke bevoegdheden en de contracten van opperkooplieden waren bindend. Op een aantal plaatsen in het journaal zal worden aangegeven in welke studie betrokken passage een rol speelt. Niet alle verwijzingen zijn verwerkt; dat zou de tekst onleesbaar maken. Voor zover valt na te gaan zijn de belangrijkste boeken, waarin van zijn teksten, zowel de brieven, maar vooral van het Journaal in deze voetnoot genoemd.[3]
[1] Paulus Jacqueszoon van Solt, geboren omstreeks 1575 in Antwerpen en overleden op zondag 1 juni 1608, ongeveer 33 jaar oud. Hij is de zoon van Jacques Paulusz (Jacob) van Solt, geboren in 1553 in Antwerpen, en overleden vóór 1606, ten hoogste 53 jaar oud. Jacob was gehuwd. De grootouders van Paulus zijn Paulus Wouterssone (Pauwels) van Solt, geboren in Solt-Gruitrode, Prins Bisdom Luik, op de Keyartmolen [bron: Memorieboexken, Amsterdam 1637/door Wilhelmus van Soldt gepubliceerd in 1768/ opnieuw gepubliceerd in de Navorscher 1935 - pag.35-42] en gedoopt omstreeks 1514 in Tongerlo in de RK Sint Petruskerk. Pauwels is overleden omstreeks 1603 in Aken {Duitsland}, ongeveer 89 jaar oud [bron: Memorieboexken, Amsterdam 1637/door Wilhelmus van Soldt gepubliceerd in 1768/ opnieuw gepubliceerd in de Navorscher 1935 - pag.35-42]. Hij trouwde, ongeveer 24 jaar oud, omstreeks 1538 in Antwerpen met de ongeveer 18-jarige Maria Franco (Maeyken) Aertzen, geboren omstreeks 1520 in Antwerpen en overleden omstreeks 1594 in Aken [Duitsland], ongeveer 74 jaar oud [bron: Gegevens kleinzoon]. Overgrootvader van Paulus is Wouter Aernoutszoon (Willem) van Solt, geboren omstreeks 1478 en aldaar overleden. Betovergrootvader van Paulus is Aernout van Solt].
[2] Zo denken Anthonie Marius Kollewijn, Michiel George de Boer, Roelof Schuiling in hun artikel op pag. 145 in Tijdschrift voor geschiedenis, Volume 72, [P. Noordhoff., 1959] dat de Paulus van Solt die door Dillen in het Eerste Aandeelhoudersregister van de VOC wordt genoemd de Opperkoopman van de VOC was. Het was echter zijn grootvader Paulus Woutersz. van Solt. In het testament van Paulus uit 1606 wordt ook niets over aandelen in de VOC gemeld.
[3] De opkomst van het Nederlandsch gezag in Oost-Indië (1595-1610): verzameling van onuitgegeven stukken uit het Oud-koloniaal archief, uitgeg. en bew. door Jan Karel Jakob de Jonge (1828-1880); 's-Gravenhage: Nijhoff 1862-1895; volume 2 pag. 246.
Geschiedenis van de vestiging, uitbreiding, bloei en verval van de magt der Nederlanders in Indië, door Ulrich Gerard Lauts (1787-1865); Groningen: Van Boekeren, 1852-1866; Geschiedenis der Nederlanders in Indië; uit Volume 1, pag. 119
Geschiedenis der Nederlanders op Java door Marinus Lodewijk van Deventer; H.D.Tjeenk Willink, 1895, pag. 67, 69, 79 e.v.
De opkomst van het Nederlandsch gezag over Ceilon. Eerste gedeelte door Willem van Geer A.W. Sijthoff, 1895 met 18 verwijzingen.
De vestiging van de Nederlanders aan de kust van Koromandel, dissertatie van Heert Terpstra aan de Rijksuniversiteit Groningen; de Waal, 1911 met 16 vermeldingen en beschouwingen daarover: pag.3, 35, 36, 37, 39, 40, 41, 43, 45, 55, 103, 156, 160 en 187
Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch-Indië, Volume 112; M. Nijhoff, 1956 pag. 257 e.v.
The Dutch explorations, 1605-1756, of the north and northwest coast of Australia: extracts from journals, log-books and other documents relating to these voyages; original Dutch texts door Willem Carel Hendrik Robert, Philo Press, 1973 op pag. 13 wordt de in het Engels vertaalde versie van “het Journael” aangehaald als algemene bron.
Nova Guinea, editie van de Maatschappij ter Bevordering van het Natuurkundig Onderzoek der Nederlandsche Koloniën; E.J. Brill pag. 55
Northmost Australia: three centuries of exploration, discovery, and adventure in and around the Cape York Peninsula, Queensland, with a study of the narratives of all explorers by sea and land in the light of modern charting, many original or hitherto unpublished documents, thirty-nine illustrations, and sixteen specially prepared maps door Robert Logan Jack, Simpkin, Marshall, Hamilton, Kent & Co., Ltd., 1921, pag. 27
The discovery of Australia door Andrew Sharp, Clarendon Press, 1963 pag.19
Corpus diplomaticum Neerlando-Indicum: verzameling van politieke contracten en verdere verdragen door de Nederlanders in het Oosten gesloten, van privilegebrieven aan hen verleend, enz., uitg. en toegelicht door J.E. Heeres, Deel 1: 1596-1650, pag. 46. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff 1907